Jak nauczyć się znów ze sobą rozmawiać? 5 praktycznych propozycji

Powrót do szkoły – do klas, nauczycieli i nauczycielek, kolegów i koleżanek – może być wcale nie mniejszym stresem niż jej początkowe opuszczenie i przejście do nauki online. W końcu młodzież wraca o kilka miesięcy starsza, z nowymi doświadczeniami, innymi refleksjami o tym, co się zdarzyło. Dlatego cała szkolna społeczność musi na nowo nauczyć się wspólnie być, pracować i ze sobą rozmawiać.

Mówienie i jakościowe słuchanie mogą być trudniejsze niż się wydaje. A co gdyby potraktować rozmowę tak, jak inne umiejętności – czytanie, liczenie, analizowanie źródeł – i zacząć ich w szkole uczyć?

“W dzisiejszej szkole nastawionej na realizację przeładowanej podstawy programowej oraz na dobry wynik egzaminu brakuje miejsca na rozmowy o wartościach, problemach i wyzwaniach współczesnego świata. Tymczasem w doświadczeniu szkolnej edukacji szczególne znaczenie ma spotkanie. Szkoła stwarza znakomite warunki do bezpośredniego spotkania osób o różnych spojrzeniach na rzeczywistość i odmiennych poglądach, wywodzących się z różnych środowisk czy reprezentujących inne pokolenia. W szkole zawiązują się relacje między trzema podmiotami: uczniami i uczennicami, nauczycielami i nauczycielkami oraz rodzicami, warto więc wykorzystać wielowymiarowy charakter szkolnego spotkania jako szansę na praktykowanie rozmowy i uczenie się dialogu o tym, co najważniejsze” – pisze w artykule o wartości rozmowy Mirosław Skrzypczyk, nauczyciel języka polskiego w Zespole Szkół w Szczekocinach oraz Społecznej Szkole Podstawowej w Szczekocinach, edukator, animator kultury i laureat Nagrody im. Ireny Sendlerowej.

Rozmawianie – o samopoczuciu, hobby uczniów i uczennic, literaturze i filmie, bieżących wydarzeniach czy ważnych problemach lokalnych i globalnych (jak migracje, równość płci, klimat) – buduje w klasie relacje, uczy formułowania myśli, uważności i empatii. Nauczyciele i nauczycielki oraz eksperci i ekspertki Centrum Edukacji Obywatelskiej z programu „I am European: Historie i fakty na XXI wiek” dzielą swoimi wskazówkami na praktykowanie dobrej rozmowy w klasie i w szkole.

1. Wspólnie ustalcie zasady dobrej rozmowy

Zanim zaczniecie rozmowę w klasie na dany temat, zastanówcie się, czym dla każdego z uczniów i uczennic jest dobra rozmowa oraz jakie warunki należy im stworzyć, aby czuli się bezpiecznie i na tyle komfortowo, by dzielić się swoimi opiniami i przemyśleniami. Spiszcie kontrakt, w którym uwzględnicie Wasze postanowienia (np. nie przerywamy sobie nawzajem).

• Inspirację może stanowić dla Was animowany film „Rozmowy o migracjach”. W  jego omówieniu może pomóc materiał „Miasto Dobra Rozmowa”.

2. Poznawajcie i opowiadajcie historie

Czasem łatwiej zacząć rozmowę na trudny, niewygodny lub zbyt abstrakcyjny temat, gdy mamy do niej punkt wyjścia. Takim przyczynkiem do rozmowy może być czyjaś historia – wysłuchana, obejrzana lub przeczytana. Najbardziej angażujące będzie oczywiście spotkanie z drugim człowiekiem, który podzieli się z uczniami i uczennicami swoim doświadczeniem. Taki bezpośredni kontakt uczy szacunku dla drugiego człowieka i jego punktu widzenia, otwartości, empatii, ale też umiejętności dociekania i zadawania pytań. Gdy osobiste spotkanie nie jest możliwe, interesujące historie można poznawać przez film, literaturę, reportaż. Oglądajcie więc lub czytajcie wspólnie, a następnie dyskutujcie o tym!

• Rozmowę o współczesnych migracjach możecie rozpocząć od obejrzenia filmu „Opowieści o migracjach”
• Do dyskusji o stereotypowych rolach społecznych wykorzystajcie film „Anita, Iga i Zosia, piłkarki – kobiety w sporcie”

Dzielcie się wrażeniami i emocjami, które wzbudziły w Was poznane historie, wyjaśniajcie niezrozumiałe fragmenty, zachęcajcie do dyskusji i refleksji na ich temat. A może poznana historia poruszy któregoś z uczniów na tyle, że zdecyduje się opowiedzieć własną? Dzielenie się swoimi doświadczeniami to doskonały sposób na lepsze poznanie się uczniów i uczennic w klasie i budowanie więzi między ludźmi.

Chcecie wiedzieć więcej o metodzie storytellingu w edukacji? Przeczytajcie poświęcony temu artykuł.

3. Otwieraj się na to, o czym chcą rozmawiać uczniowie i uczennice

Mirosław Skrzypczyk w swoim artykule wskazuje, że w dialogu najważniejsza jest „nasza gotowość na prawdziwe spotkanie, wrażliwość na drugą osobę i respektowanie jej formy, postaw i poglądów, wreszcie na potrzebę bycia razem”. O tym, że nauczyciel i nauczycielka powinni także wykazywać się tą wrażliwością w stosunku do uczniów i uczennic i być otwarci na ich potrzeby oraz zainteresowania mówił podczas webinarium „Jak rozmawiać z uczniami i uczennicami online – również na tematy globalne” Jakub Niewiński, nauczyciel języka polskiego i etyki: „Ciekawe jest to, że edukacja zdalna uruchomiła w niektórych uczniach i uczennicach chęć podjęcia nowych inicjatyw. W czasie edukacji online lekcja została skrócona do 30 minut i nie starczało czasu, aby każdy mógł się wypowiedzieć. Kamil, uczeń szóstej klasy, gdy czytaliśmy obowiązkową lekturę Felix, Net i Nika oraz gang niewidzialnych ludzi, która porusza temat sztucznej inteligencji i robotów zaproponował, że pokaże nam swojego awatara, bo takie tworzy. Swoją opowieść rozpoczął na lekcji, a na jej drugą na część zaprosił swoich kolegów i koleżanki po zajęciach. Inicjatywa więc wychodzi ode mnie, ale wsłuchuję się w głosy uczniów i uczennic i pozwalam im się wypowiedzieć”.

4. Rozmowa wynika ze wspólnych działań

„Przestrzeń do dialogu pomagają wypracować projekty realizowane wspólnie przez uczniów, uczennice, nauczycielki i nauczycieli w ramach jednego przedmiotu lub interdyscyplinarnie” – pisze Mirosław Skrzypczyk – (…) Warto więc podjąć takie tematy, które będą nawiązywały do pasji i zainteresowań młodzieży czy też będą rezultatem obserwacji rzeczywistości. „Z mojego doświadczenia wynika, że sprawdzają się także projekty inspirowane lokalnością – dotyczące lokalnej historii, wyróżniających się w niej postaci (artystów/ek, pisarzy/ek czy działaczy/ek społecznych) lub zdiagnozowanych przez uczniów i uczennice problemów, z jakimi boryka się lokalna społeczność, a które są pomijane w oficjalnym dyskursie”.

Może wspólnie zrealizujecie projekt, który nie tylko dostarczy Wam inspiracji do rozmów między sobą, ale też pozwoli poznać historie mieszkańców i mieszkanek Waszych miejscowości? Pomoże Wam w tym przewodnik „Storytelling. Jak oddać głos migrantom i migrantkom z sąsiedztwa”.

5. Załóżcie Klub Dobrej Rozmowy

Podjęliście próby dobrej rozmowy i Wasi uczniowie i uczennice rozsmakowali się w dyskusjach? A może Twoja klasa chce zaprosić do dyskusji uczniów i uczennice ze szkoły? Załóżcie więc Klub Dobrej Rozmowy. Przez ten proces krok po kroku przeprowadzi Was przewodnik „Punkty widzenia. Klub Dobrej Rozmowy”.

Wskazówkami na praktykowanie dobrej rozmowy w klasie i w szkole podzielili się eksperci i ekspertki z programu „I am European: Historie i fakty o migracjach na XXI wiek”.