W raporcie “Szkoła dla innowatora” zespół ekspertów pod kierownictwem prof. Jana Fazlagicia opracował katalog kompetencji proinnowacyjnych, które wg autorów są kluczowe dla młodych ludzi, aby mogli dobrze funkcjonować w świecie przyszłości, być innowacyjnymi, kreatywnymi i przedsiębiorczymi. Świat przyszłości, o którym pisze Fazlagić, jest już właściwie naszą rzeczywistością, więc kształcenie tych kompetencji jest tym bardziej ważnym zadaniem.
Kompetencje proinnowacyjne prof. Fazlagić podzielił na umiejętności poznawcze (takie jak m.in. ciekawość i odkrywanie nowych możliwości, powstawanie pomysłów, rozwiązywanie problemów, samodzielność myślenia, myślenie dywergencyjne, kadrowanie problemów, praca nad wieloma problemami w tym samym czasie czy umiejętność uczenia się) oraz umiejętności behawioralne. Kompetencje proinnowacyjne określane jako behawioralne dotyczą umiejętności, które są niezbędne, aby skutecznie radzić sobie w wielu sytuacjach życia codziennego, pomagają w odnoszeniu sukcesu w życiu, radzeniu sobie z wyzwaniami teraz i w przyszłości, pozwalają lepiej pracować i współpracować z ludźmi.
Celem działań programu “Szkoła dla innowatora” jest wdrożenie do codziennej pracy nauczycieli i nauczycielek praktyk i metod, które rozwijają u uczniów i uczennic kompetencje proinnowacyjne.
Kompetencje te skupiliśmy w 5 wiązkach: samodzielne myślenie, rozwiązywanie problemów, zarządzanie sobą, liderstwo i współpraca. Wiązki kompetencji obejmują różne obszary funkcjonowania człowieka, zarówno w wymiarze poznawczym, jak i w sferze postaw, umiejętności oraz wartości. Poszczególne wiązki są ze sobą ściśle powiązane, np. samodzielne myślenie jest niezbędne do tego, by móc efektywnie rozwiązywać problemy, a zarządzanie sobą, czyli wiązka związana z umiejętnościami planowania własnego rozwoju, to nieodłączny element liderstwa.
Poniżej przedstawiamy 8 scenariuszy zajęć rozwijających kompetencje proinnowacyjne przeznaczonych dla uczniów i uczennic klas VII. Powstały one w ramach projektu “Szkoła dla innowatora”, a ich autorami są Agnieszka Winnik-Pomichter i Tomasz Kołodziejczyk.
Głównym celem tych scenariuszy jest praca nad rozwijaniem u uczniów i uczennic kompetencji proinnowacyjnych z kategorii umiejętności behawioralnych, które pozwolą im lepiej poznać samych siebie i dają im narzędzia do dalszej pracy nad sobą.
Scenariusze lekcji (warsztaty behawioralne)
Dla kogo: uczniowie i uczennice klas VII, ale mogą z nich korzystać także klasy VI i VIII
Czas zajęć: 90 minut (2 x 45 minut)
Scenariusze są skonstruowane w sposób umożliwiający ich modyfikowanie przez nauczycieli i nauczycielki, czy też realizację wybranych modułów czy ćwiczeń, tak aby dopasować je do możliwości czasowych oraz umiejętności uczniów i uczennic.
- Odwaga i podejmowanie ryzyka (wiązka liderstwo)
Ta kompetencja jest rozumiana jako demonstrowanie odwagi i niezależności myślenia, a także zdolności do doceniania wysiłków innych osób. U liderów kompetencja ta wiąże się z nauczaniem odwagi i stawiania czoła wyzwaniom, nagradzaniem „tych, którzy się odważą”. Rozwój tej kompetencji to także nauczanie, że niezgadzanie się z autorytetem, jest w niektórych sytuacjach pozytywną postawą. Chodzi o kształtowanie u młodzieży zdolności do podejmowania ryzyka w życiu i akceptowania porażek [Fazlagić, s. 22].
Cel lekcji: zwiększenie świadomości uczniów i uczennic,, czym jest odwaga i jakie ma znaczenie w życiu człowieka.
Uczniowie i uczennice zastanowią się, co to znaczy być odważnym człowiekiem i czym jest odwaga. Podejmą też próbę oceny czy różne zachowania można nazwać odważnymi, a także zastanowić się nad tym, jak można pokonać strach.
- Wizualizacja problemu i rozwijanie wyobraźni poprzez przydatne metafory (wiązka zarządzanie sobą)
Żyjemy w świecie nadmiaru informacji. Wizualizacja informacji staje się podstawową metodą przezwyciężenia „przeładowania informacyjnego”. Jej kształcenie to m.in. uczenie, jak wyjaśniać i nadawać sens światu dzięki komunikacji [Fazlagić, s. 22].
Cel lekcji: rozwijanie umiejętności wizualizacji jako sposobu rozwiązywania problemów i uczenia sią.
Uczniowie i uczennice wezmą udział w ciekawych ćwiczeniach pomagających rozwijać umiejętność wizualizacji oraz zabawie opartej na skojarzeniach.
- Podejmowanie decyzji (wiązka liderstwo)
Kompetencja ta jest rozumiana jako branie odpowiedzialności za decyzje, terminowość, branie na siebie odpowiedzialności i zarządzanie ryzykiem [Fazlagić, s. 23].
Cel lekcji: uczniowie poznają czynniki wpływające na proces podejmowania decyzji.
W trakcie lekcji uczniowie i uczennice będą mieli możliwość zastanowienia się nad tym, jakie decyzje oni sami podejmują, a także co wpływa na podejmowanie decyzji.
- Liderowanie (wiązka liderstwo)
Kompetencja ta jest rozumiana jako przewodzenie sobie samemu i innym. Wskazywanie znaczenia dobrego przywództwa dla powodzenia realizacji planu oraz podejmowanie inicjatywy [Fazlagić, s. 23].
Cel lekcji: zwiększenie świadomości własnych umiejętności liderskich.
Uczniowie i uczennice w trakcie zajęć realizowanych wg scenariusza będą mogli w grupach zastanowić się nad tym kto jest liderem i jak działa dobry lider. Będą także mogli dzięki ćwiczeniom doświadczyć liderstwa.
- Opóźniona lub odroczona gratyfikacja i wytrwałość (wiązka zarządzanie sobą)
Kompetencja ta jest rozumiana jako zdolność do oparcia się pokusie natychmiastowej nagrody i oczekiwanie na późniejsze wynagrodzenie [Fazlagić, s. 23].
Cel lekcji: wskazanie wartości wytrwałości i opóźnianie nagrody w życiu.
Uczniowie i uczennice będą mogli porozmawiać i zastanowić się nad tym, jakie trudności musiały pokonać osoby, które odniosły sukces (różnie rozumiany), a także zastanowić się nad własną wytrwałością.
- Zarządzanie zmianą i improwizacja (wiązka zarządzanie sobą)
Kompetencja ta oznacza uczenie jak improwizować, pracować bez lub poza agendą, próbowanie osiągnięcia rezultatów bez wcześniejszych przygotowań, mobilizowanie zasobów ad hoc, uczenie jak radzić sobie z niepewnością i zmianami, przygotowywanie uczniów na sytuacje, w których kilka interpretacji jest wiarygodnych, ocena sił, które popychają lub hamują pomysł w danej sytuacji [Fazlagić, s. 23].
Cel lekcji: zwrócenie uwagi na wartość improwizacji i gotowości do zmiany w życiu.
W czasie lekcji uczniom zostaną zaproponowane ciekawe ćwiczenia rozwijające umiejętność improwizacji.
- Rozwijanie zainteresowań i orientacji na przyszłość (wiązka zarządzanie sobą)
Rozwijanie tej kompetencji oznacza nagradzanie uczniów i uczennic za rozwijanie ich zainteresowań i zachęcanie ich do działań nieobjętych programem nauczania. Oznacza to naukę o zaletach spoglądania na przyszłe możliwości, ocenę przyszłych kierunków i ryzyk na podstawie obecnych i przyszłych silnych stron, słabych stron, szans i zagrożeń. [Fazlagić s. 23].
Cel lekcji: wsparcie uczniów i uczennic w zorientowaniu myślenia na swoją przyszłość i identyfikację swoich zainteresowań.
Uczniowie i uczennice w trakcie zajęć będą mieli możliwość poznania swoich zainteresowań, podyskutowania o tym, czym są zainteresowania i jaka jest ich rola.
- Współpraca (wiązka współpraca)
Rozwijanie tej kompetencji to uczenie, jak osiągać synergię, wykorzystywać zasoby i umiejętności innych ludzi na zasadach win-win; nauczanie jak słuchać sugestii innych i próbować nowych pomysłów [Fazlagić, s. 23].
Cel lekcji: uświadomienie uczniom i uczennicom, jakie są cechy dobrej współpracy i jaki jest ich potencjał w pracy grupowej.
W czasie zajęć uczniowie i uczennice będą mogli intensywnie pracować w grupach oraz dyskutować.
***
Literatura:
Jan Fazlagić i zespół, Szkoła dla innowatora, Kalisz 2018
